خانواده اسلامی کانون اخلاق در جامعه است

روز خانوداه به خاطر شأن نزول آیه «هل اتی» در سوره مبارکه انسان که راجع به خانواده و استحکام پایه‌های آن است، انتخاب شده است. سوره هل اتی در روز 25 ذیحجه در شان اهل بیت پیامبر (ص) نازل  شد که پس از سه روز روزه و انفاق افطار خود، از طرف خداوند اطعام شدند.

در دین مبین اسلام خانواده یکی از مهم‌ترین ارکان جامعه محسوب می‌شود. پایبندی به خانواده و جلوگیری از بی‌بندوباری و همچنین ارتقاء جایگاه و تحکیم بنیان خانواده، از جمله مسائلی است که به آن شفارش فراوان شده است. بی‌شک با انجام فرامین دینی اسلام در مورد خانواده و در نظر گرفتن آنها می‌توان تا حد زیادی زمینه سلامت خانوادگی و سعادت و جاودانگی را برای خویش فراهم سازیم.

به باور کارشناسان علوم اجتماعی و روانشناسی، خانواده به عنوان کوچک‌ترین نهاد اجتماعی، آسیب پذیرترین گروه در برابر آسیب‌های اجتماعی است به طوری که اکثر مشکلات و آسیب‌ها ابتدا در خانواده‌ها بروز پیدا می‌کند و در صورت عدم پیشگیری و برخورد ناصحیح با آنها، به درون جامعه نیز رسوخ می‌کند و در این شرایط دشوار دیگر نمی‌توان به راحتی مشکلات و آسیب‌ها را کنترل کرد.

اگر پذیرفته شود خانواده به عنوان یک نهاد اجتماعی به عنوان خشت بنای جامعه و کانون اصلی حفظ سنت‌ها، هنجارها و ارزش‌های اجتماعی نقش بی‌بدیلی را ایفا می‌کند آنگاه توجه به شاخص‌های یک خانواده موفق مبتنی بر سبک ایرانی- اسلامی اهمیت مضاعفی می‌یابد.

خانواده که مبنای آن بر اساس ازدواج شکل می‌گیرد بی‌تردید در ابتدا دارای مقدماتی است که در وهله اول کانون خانواده را از برخی آسیب‌ها دور می‌سازد. تأکید و توجه بر هم‌کفو بودن زن و مرد، توجه به مکتب به عنوان شاخص زندگی و راهنمای زوجین، دوری از فردیت و توجه به سازگاری اجتماعی طرفین و... مسئله ابتدایی تشکیل هر خانوده‌ای است.

شاخصه یک خانواده موفق اسلامی ایرانی در چهار اصل وفاداری، ارتباط و تعامل توأم با تفاهم افراد خانواده، وجود زمینه‌های تشویق جهت رشد و شکوفایی یکدیگر و تأکید و تفاهم طرفین برای حفظ کیان و اساس خانواده بر اساس عشق و محبت می باشد.

با پیدایش و رشد قارچ گونه شبکه های اجتماعی در کنار انواع و اقسام شبکه های ماهواره ای در سال های اخیر بنیان و کیان خانواده ایرانی اسلامی با مشکلات عدیده ای مواجه شده است، به طوری که شبکه‌های اجتماعی موجب شده پدر و مادر و فرزندان مدت زیادی از وقت‌شان را کنار هم اما دور از هم باشند. تداوم این روش به مرور تمایل اعضای خانواده برای گفت‌وگو را کاهش می‌دهد. از طرفی سرگرمی پدر و مادرهای امروزی و بچه‌ها نسبت به قبل بیشتر شده که این امر حرف‌های مشترک آنها را کاهش و در نتیجه رغبت‌شان را برای گفت‌وگوهای خانوادگی کم کرده است.

کارشناسان دینی راه برون رفت از این مشکلات را توجه ویژه به مکتب اسلام به عنوان راهنمای عمل و نیز توجه به سنت‌های اصیل و باارزش اسلامی عنوان می کنند ونیز باید توجه داشت که هر آنچه امکان باهم‌بودگی غیرطبیعی اعضای خانواده را از یکدیگر کاهش دهد، چه فضای مجازی و چه محیط خاص، باید از چرخه تأثیرگذاری بر مدار خانواده خارج شود.

خانواده با وجود اینکه در اکثر جوامع مورد توجه است در جهان بینی اسلامی اهمیت و ارزش شایان توجهی به آن داده می‌شود. در این جهانبینی خانواده گروهی متشکل از افراد است که دارای شخصیت مدنی، حقوقی و معنوی است که بر اساس نکاح پدید می‌آید. چنین ارتباطی یک رابطه ساده انگارانه و فاقد مسئولیت پذیری نیست. بلکه یک پیمان مهم و بااهمیتی است که از جنبه‌های مختلف برای طرفین مسئولیتهایی ایجاد می‌کند. چرا که سلامت چنین پیمانی که اولین پایه‌های تشکیل یک خانواده می باشد، ضامنی است برای سلامت کل جامعه.

اهمیت خانواده در اسلام به حدی است که پایه گذار دین مبین اسلام؛ پیغمبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم در این خصوص می‌فرمایند: به کودکان خود احترام بگذارید و با آداب و روش پسندیده با آنها رفتار کنید. اسلام علاوه بر تاکیدی که بر نقش تربیتی خانواده قائل است شیوه‌های مناسب تربیتی را پیش روی خانواده‌ها قرار می‌دهد. بطوری که با تاکید بر تکریم و تشویق فرزندان خانواده را از اعمال روشهای تنبیهی باز می‌دارد.

اسلام آئین الهی و مقدسی است که برای خانواده اهمیت فراوان قائل است و آن را سنگ بنای مهم حیات اجتماعی می‌شناسد. اسلام وحدت جامعه را از وحدت خانواده می‌شناسد و علائق انسانی موجود در خانواده را قابل گسترش و نشر در جامعه به حساب می‌آورد. اسلام معتقد است برای اینکه جامعه‌ها تحت ضابطه در آیند چاره‌ای جز این نیست که نخست خانواده تحت ضابطه در‌آید و هر گونه نظم و سازندگی باید از خانواده آغاز گردد و دامنه سازندگی و گسترش به جامعه کشانده شود و حیات اجتماعی تحت نظم و ضابطه در ‌آید.

خانواده اسلامی کانون اخلاق در جامعه است. نوع تربیت و ارتباطات موجود در خانواده موجد وحدت و منش اجتماعی است. اسلام خانواده را مرکزی سرنوشت ساز در جنبه انحراف و عصیان ذکر کرده‌اند و از آن جهت که کودک پستیها و دنائتها را در آنجا تجربه کرده و آموخته است. صفات اجتماعی کودک برخاسته از خانواده است. اسلام خواستار نسلی است سالم ، پاک و عفیف و موجد افتخار برای جامعه انسانی. چنین نسلی جز در دامن خانواده سالم نمی‌تواند تربیت شود. وظیفه‌ای که خانواده در قبال تربیت فرد دارد و نقش مهمی که در این زمینه ایفا می‌کند در واقع به وظیفه او در قبال تربیت جامعه پیوند می‌خورد.

در پایان گفتنی است، اسلام با مد نظر قرار دادن تاثیرات خانواده در تربیت فرزندان ، سلامت اجتماع را در گروی خانواده سالم می‌داند. خانواده سالم علاوه بر رشد و شکوفایی فرزندان ، تربیت سالمی را که همسران از یکدیگر دریافت می‌دارند را نیز از نظر دور نگه نمی‌دارد. خانواده سالم چارچوب امنی برای همسر و فرزندان آنهاست. این چارچوب گسترش یافته چارچوب امن جامعه را فراهم می‌سازد.

علی آقایاری. مسئول واحد آموزش و پژوهش حوزه هنری آذربایجان شرقی